تقویم همیشه یکی از مهمترین وسیله ها برای برنامه ریزی و زمانبندی بوده و هست. تقویمها انواع مختلفی دارند و هر سال تغییر میکنند و بدون شک در طول تاریخ ایران این گاهشمارها تغییرات زیادی را به خود دیده اند. در ادامهی این مطلب میخواهیم شما را با انواع تقویمها، تاریخ شمسی و میلادی، گاهشماریها و ... آشنا کنیم.
حال و هوای عید نوروز که میآید؛ یکی از اصلی ترین چیزهایی که باید بدانید؛ لحظه ی تحویل سال است. همان ثانیهای که سال کهنه و پر گرد و غبار را کنار میگذاریم و با خواندن یا مقلب القلوب از سال نو استقبال میکنیم. همانطور که میدانید، لحظه تحویل هر سال متفاوت است. برای مثال لحظه تحویل سال 1399 در ساعت 7 و 19 دقیقه و 37 ثانیه صبح روز جمعه بود. اما لحظه تحویل سال 1400 در ساعت 13 و هفت دقیقه و 28 ثانیه خواهد بود.
تاریخ ایران بر پایهی گاهشماری هجری خورشیدی یا گاهشماری شمسی بنا شده است. این گاهشمار ریشهای قدیمی دارد و آغاز سال رسمی آن با اولین روز از بهار که همان عید نوروز است، برابری میکند. ماههای سال به شمسی شامل فروردین، اردیبهشت، خرداد و 9 ماه دیگر میشوند که آخرین آنها اسفند نام دارد. البته باید گفت که نام ماههای شمسی با گذشت زمان کمی تغییر کرده و تلفیق زبان عربی با فارسی، در این تغییر بی اثر نبوده است. این گاهشمار از 365 روز
تشکیل شده و بر پایه گاهشمار جلالی است. در جدول پایین میتوانید همه ماههای شمسی را به ترتیب با نام امروزی و اصلیشان مشاهده کنید.
نام اصلی ماههای شمسی: فرورتینام، فرورتین - اشاوهشیت، اشاوهشیتا - خردات - اَمُرداد - شتریور - میتر - آپ - آتر - داثوش - وهومن - اسپندر
نام امروزی ماههای شمسی: فروردین - اردیبهشت - خرداد - تیر - مرداد - شهریور - مهر - آبان - آذر - دی - بهمن - اسفند
فصلهای شمسی: بهار، تابستان، پاییز، زمستان
گاهشمار یا تقویم میلادی، یکی از رایجترین گاهشماری ها محسوب میشود که در حال حاضر، تاریخ بیشتر کشورهای جهان بر اساس همین گاهشماری میلادی است. مبدا این تقویم، میلاد حضرت عیسی، پیامبر دین مسیحیت است. جالب است بدانید در برخی کشورها به گاهشماری میلادی، گاهشماری گریگوری هم گفته میشود. کاتولیکها اولین کسانی بودند که تاریخ میلادی را پذیرفته و بر اساس آن زندگی خود را تنظیم کردند. قالب تاریخ میلادی مانند تاریخ شمسی بر پایه 12 ماه و 365 روز است. ماههای سال به میلادی
را میتوانید در جدول زیر مشاهده کنید. در حال حاضر بیش از 2020 سال از تولد حضرت مسیح و همچنین مبدا تاریخ میلادی میگذرد.
ماههای سال به میلادی: 1- ژانویه 2- فوریه 3- مارس 4- آوریل 5- مه 6- ژوئن 7- ژوئیه 8- اوت 9- سپتامبر 10- اکتبر 11- نوامبر 12- دسامبر
املای انگلیسی: January - February -March - April - May - June - July - August - September - October - November - December
گاهشمار قمری یا تقویم اسلامی، مبدا اسلامی دارد و از آن به عنوان تاریخ رسمی، در بیشتر کشورهای اسلامی استفاده میشود. مبدا تاریخ قمری، هجرت پیامبر اسلام، از مکه به مدینه است. و از آن روز بیش از 1440 سال میگذرد. اولین ماه این تقویم، ماه محرم است و در واقع سال نو قمری با اولین روز از ماه محرم، آغاز میشود. ماهی که همهی مسلمانان در آن مجالس عزای امام حسین را برگزار میکنند. در این گاهشماری هر سال 12 ماه دارد که هرکدام از ماهها 29 روزه یا 30 روزه
هستند. تعداد روزهای سال قمری در تقویم آن، 354 روز است. که در سال کبیسه یه 355 روز میرسد. ماههای گاهشماری قمری، به ترتیب عبارتند از:
محرم - صفر - ربیعالاول - ربیعالثانی - جمادیالاول - جمادیالثانی - رجب - شعبان - رمضان - شوال - ذیقعده - ذیحجه
اگر از شما بپرسند دقیقترین تقویم جهان کدام است؟ باید بگویید گاهشمار یا تقویم جلالی همانطور که قبلا هم گفتیم؛ پایه و اساس تاریخ شمسی بر طبق همین گاهشماری بنیاد شده. پس برای ایرانیان از جایگاه ویژهای برخوردار است. قبل از شروع گاهشماری جلالی، مردم از گاهشماری یزدگردی استفاده میکردند. اما چه چیزی باعث بر کنار شدن این گاهشمار شد؟ تقویم یزدگردی نسبت به سال کبیسه بیتوجه بود و همین بیتوجهی باعث شد که عید نوروز به جای تاریخ اصلی
خود، یعنی یکم فروردین، در تاریخ نوزدهم فروردین باشد. گاهشمار جلالی بعد از دوران مشروطه در ایران به طور رسمی شناخته شد و تا قبل از آن، مردم آن را نمیشناختند. جالب است بدانید مبدا این گاهشمار، بر تخت نشستن ملکشاه است که اختلاف آن با سال شمسی، حدود 457 سال میباشد.
مناسبتهای مذهبی در ایران همیشه از جایگاه ویژهای برخوردار بودند. و دلیل این اهمیت ویژه، دین رسمی کشور، یعنی اسلام است. مناسبتهای مذهبی اسلامی بر اساس تقویم اسلامی و سال قمری شکل میگیرند. به همین دلیل در هر سال شمسی، این مناسبتها تغییر میکنند و در روزهای مختلف جا به جا میشوند. برای مثال نیمه شعبان که روز ولادت امام زمان (عج) است؛ در سال 1399 مصادف با 21 فروردین بود و در سال 1400 مصادف با 8 فروردین. یکی از معروفترین مناسبتهای مذهبی در تقویم میلادی 25 دسامبر
است و مسیحیان هر ساله این روز را جشن میگیرند. ایام مذهبی در تقویم هجری قمری هم که فراوان یافت میشود. از عزاداری برای امام حسین در ماه محرم گرفته تا تولد حضرت علی و روز پدر در 13 رجب.
کبیسه یک واژهی عربی و به معنی پرُ کردن است. در ایران و در تاریخ شمسی، هر چهارسال، یکبار سال کبیسه است. که یک روز را به روز آخر سال اضافه میکنند و در واقع ماه اسفند که 29 روز دارد؛ در سال کبیسه، 30 روزه میشود. در گاهشماری قمری هم سال کبیسه وجود دارد و هر سه سال یکبار اتفاق میفتد که وقتی روز کبیسه را به روزهای سال قمری اضافه کنیم؛ 355 روز میشود. حالا شاید سوال کنید که اصلا دلیل سال کبیسه چیست؟ برای اینکه خورشید یک دور کامل دور زمین بچرخد؛ 365 روز و 6 ساعت
طول میکشد. پس نتیجه میگیریم که در حقیقت یک سال واقعی 365 روز و 6 ساعت است. حالا برای جبران کردن این 6 ساعت، هر چهار سال یکبار یک روز را به آخر اسفند اضافه میکنند و آن سال را سال کبیسه مینامند.
ساعت رسمی هر کشور، به دلیل قرار گرفتن روی نصفالنهارهای مختلف؛ با یکدیگر متفاوت است. همهی ما در اولین روز از سال جدید خورشیدی، یعنی یکم فروردین ساعتهای خود را یک ساعت جلو میکشیم. و در ساعت 12 شب روز 30 شهریور، ساعتها را یک ساعت عقب میکشیم تا به حالت اول خود برگردد. و اختلالی در زمان بازگشایی مدارس، ایجاد نشود. ساعت رسمی با ساعت واقعی، کمی تفاوت دارد اما وجود آن در کشور، باعث برقراری نظم در امور میشود.
سالنامه، تقویم، یا وقایعنامه، همانطور که از اسمش پیدا است؛ وسیلهای برای مشخص کردن روزهای سال، تعطیلیها، مناسبتها و اعیاد مذهبی است. سالنامهها و سررسیدها هر ساله تغییر میکنند چرا که مناسبتهای مذهبی در اصل به تاریخ قمری هستند و در هر سال خورشیدی در یک روز متفاوت میباشند. سالنامهها به زبان ساده نوشته شده اند و همهی مردم از سالنامهی مخصوص کشورشان استفاده میکنند. در سررسیدها، شما علاوه بر مشاهدهی روزهای خاص سال، میتوانید
برنامهی هرروزتان را تا آخر سال در آن یادداشت کنید.