عُمَر خَیّام نیشابوری (زاده ی ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ شمسی در نیشابور - درگذشته ی ۱۲ آذر ۵۱۰ شمسی در نیشابور) که خیامی و خیام نیشابوری و خیامی النّیسابوری هم نامیده شده است. فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دوره ی سلجوقی است.
گرچه پایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّةالحق» بوده‌است، ولی آوازه ی وی بیشتر با انگیزه نگارش رباعیآتش است که شهرت جهانی دارد. افزون بر آن‌که رباعیات خیام را به بیشترِ زبان‌های زنده برگردان نموده‌اند، ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی برگردانده است که مایهٔ شهرت بیشتر وی در مغرب زمین شده است.
یکی از برجسته‌ترین کارهای وی را می‌توان سر و سامان دادن گاه‌شماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام‌الملک، که در دورهٔ پادشاهی ملک‌شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست.
وی در ریاضیات، نجوم، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه‌سوم و مطالعاتش درباره ی اصل پنجم اقلیدس نام او را به عنوان ریاضی‌دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده‌است. نو پیدا کردن نظریه‌ای درباره ی نسبت‌های هم ارز با نظریه ی اقلیدس نیز از مهم‌ترین کارهای اوست.